Ruhittin Sönmez

Devlet adamının yardımcıları ve danışmanları

Ruhittin Sönmez'in 'Devlet adamının yardımcıları ve danışmanları' adlı köşe yazısı

Şu sıralar en çok konuşulan siyasi konuların başında siyasi parti liderlerinin Belediye Başkan adayı olarak seçtiği isimler geliyor.

Bu adayların ne kadar ehil ve liyakatli olduğuna halk karar verecek. Ama seçilenlerin vasıfları yaptıkları işleriyle zamanla ortaya çıkacak.

Önceki Belediye Başkanlarının çoğunun yeniden aday yapılmaması, aynı liderin daha önceki tercihlerinin isabetli olmadığını göstermekte.

***

Haftanın en çok konuşulan diğer konusu ise Merve Kavakçı’nın kızı Mariam’ın, Cumhurbaşkanı danışmanı olarak atanması oldu. Malezya Büyükelçisi olarak atanan Merve Kavakçı’nın iki kızının da Cumhurbaşkanı danışmanı olması, kardeşinin milletvekili, yeğeninin direktör ve eniştesinin genel müdür olması elbette dikkat çekti.

Olay “Cumhurbaşkanlığı makamının tanıdıklara veya aile yakınlarına iş bulma kurumu olmadığı” yönünden eleştirildi. Ancak Mariam Kavakçı’nın sosyal medyada kendi yayımladığı başörtülü ama seksi pozları ile ilişkili eleştiriler daha fazla idi.

Başörtülü bir hanımın dini inancına dair bir iddia sahibi olduğu ve bu tür pozların bu iddia ile çeliştiği açıktır. Ayrıca bu tür pozlarını yayımlayan birinin Cumhurbaşkanına danışman olarak atanmasının yadırganması da normal.

Böyle bir durum Kemal Kılıçdaroğlu’nun danışmanı için söz konusu olsaydı yandaş medya silahşorları O’nu ve danışmanını perişan ederdi. Danışman dünyanın en iyi okulundan mezun olsa bile.

Ama başörtülü yandaş hanım yazarlar bile, Mariam Kavakçı’nın eleştirilere sebep olan davranışını gözden saklayıp, tahsilini öne çıkarmaya çalıştı. “İyi ki Saray’a danışman oldu” diye yazdı.

***

Bu konuda en seviyeli eleştiriyi İYİ Parti İstanbul Milletvekili Hayretin Nuhoğlu Meclis konuşmasında yaptı. Ünlü Selçuklu Veziri Nizamülmülk’ün sözlerini hatırlattı:

“Nizamülmülk diyor ki: ‘Devlet büyükleri, kendilerine müşavir seçtikleri ilim, fen, sanat ve siyaset adamlarının değeri ve büyüklükleri ölçüsünde büyüktür.

Büyükler, çevrelerine memleketlerinin ahlak, fazilet, sanat, kültür ve iman adamlarını toplayıp işlerini onlara danışmazlarsa muvaffak olamazlar.”

Hayrettin Nuhoğlu bu çerçevede sordu: “Bu genç kadın Türk milletinin hangi sorunlarına çözüm üreteceği, hangi konuda fikir vereceği için danışman yapılmıştır?”

******************************************

DEVLET ADAMLARINA TAVSİYELER Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden, Doç. Dr. Nevin Güngör ERGAN’ın bir çalışmasını okudum. Bu çalışmada dört düşünürün devlet yönetimi konusunda devlet adamlarına tavsiyeleri değerlendirilmiş.

a) Yusuf Has Hacip. Eseri: Kutadgu Bilig, b) Nizamülmülk. Eseri: Siyasetname, c) Koçi Bey. Eseri: Koçi Bey Risalesi, d) Defterdar Sarı Mehmet Paşa. Eseri: Devlet Adamlarına Öğütler.

Bu çalışmadan birkaç damla paylaşalım.

Çalışma sonucu devlet adamlarının, yöneticilerin sahip olmaları gereken şu özellikler tespit edilmiştir:

Devlet adamı adil, bilge, ölçülü, akıllı, tevazu sahibi, cömert, dürüst, zulmü önleyen, danışarak karar veren ve liyakati esas alan bir yöneticidir.

***

DEVLET ADAMININ ÖZELLİKLERİ

1- Adalet – “Hükümdar askersiz kuvvet sahibi olamaz; parasız asker olmaz; tebanın refahı olmadan para olmaz ve adalet olmadan halk müreffeh olamaz” şeklindeki eski doğu vecizesi Kelile ve Dimne’de yer alır.

“Eğer devamlı ve ebedi beylik istiyorsan, adaletten ayrılma ve halk üzerinden zulmü kaldır,” “Adaletle iş gör, buna gayret et; hiçbir zaman zulüm etme.” (Yusuf Has Hacip)

“Padişah insaflı ve adil olursa, halk daima huzur içinde bulunur.” (Nizamülmülk)

2- İlim/ Bilgi – Devlet adamlarının bilgili ve ilme önem veren bilge kişiler olmaları, yöneticinin alimlerle dost olması ve ilmi sevmesi gerektiği vurgulanmıştır.

“Bey halkı bilgi ile elinde tutar; bilgisi olmazsa aklı işe yaramaz.” (Yusuf Has Hacip)

3- Zulmün Önlenmesi – Adil yöneticinin ilk ve en önemli özelliği zulüm ve haksızlık yapmaması, yapılmasını da önlemesidir.

“Küfür ile dünya durur, zulüm ile durmaz.” “Zulüm ve rüşvet herhangi devlette meydana çıkar ve aşikar olursa, o devlet harap ve düşkün olur…” (Koçi Bey)

“Peygamberimiz ‘Mazlum kafir bile olsa onun duasından korkunuz.’ Yani mazlumun duası yerde kalmaz. Kafir dahi olsa makbul olur. ‘Zulüm kıyamet gününün karanlıklarındandır’ buyurmuşlardır.” (Defterdar Sarı Mehmet Paşa)

4- İşi Ehline Verme – “Ey bey, işi işin ehline, işe yarayana, hareketi doğru ve dürüst olana ver.”

“Eğer bir bey işi ehliyetsiz bir kimseye verirse, ehliyetsizliği başkası değil, kendisi göstermiş olur” (Yusuf Has Hacip)

5- Meşveret/Danışma: Yöneten- Yönetilen Etkileşimi – Devlet işlerinin gereği gibi yerine getirilebilmesi, devlet adamlarının yönettikleri kişilerden ses (geri bildirim) almaları, konuyu ilgili kişilerle tartışıp onlara danışmaları, bu amaçla da belli aralıklarla toplantılar düzenlemeleri ile mümkün olur.

6- Ölçülü, İtidalli, İhtiyatlı ve Uyanık Olma – “İşinde hiddetli olma, öfkene hakim ol; beyler hiddetli olurlarsa, mülk ve saltanat haleldar olur.” (Yusuf Has Hacip)

Gerçek devlet adamlarının “öfkeleri akıllarına değil, akılları öfkelerine galip gelir.” (Nizamülmülk)

7- Akıl – Devlet adamlarının akıllı olmaları ve akılcı davranmaları gereklidir. Kutadgu-Bilig’de “devlet adamının akıllı olması, bilgili olması kadar, hatta ondan da önemlidir.”

8- Tevazu – Devlet adamının tevazu sahibi olması, şatafat ve gösterişten kaçınması da önemli vasıflarından sayılmıştır.

9- Kontrol – Devlet adamları emrinde çalışanları kontrol etmeleri / denetlemeleri gerekir.

10- Doğruluk ve Dürüstlük – “Devlet adamı bütün işleri doğruluk ve dürüstlükle yapmalı; uygunsuz ve küstah kimseleri kendisine yaklaştırmamalıdır.”

Ruhittin Sönmez

14 Ocak 2019